Para unha historia da ABC de Corcubión (I). As orixes

Xa falamos noutro artigo das moitas asociacións que no inicio do século XX se crearon na Arxentina polos nosos emigrantes, e en concreto por parte dos que procedían da Costa da Morte. A máis importante de todas estas, e unha das máis significativas de toda a colectividade, foi a Asociación Benéfica y Cultural del Partido de Corcubión. Coñecida popularmente como a ABC de Corcubión, tivo unha conflitiva orixe, da que agora imos tratar aquí.

Casto M. Insua foi o primeiro
presidente da SAyC Hijos del
Partido de Corcubión (1923)

O fisterrán Casto María Insua conta nas páxinas de Alborada [nº 1 e 2] que foron o ceense Manuel Areas Blanco e o muxián Manuel Creiro Pose os que tiveron a idea de facer unha sociedade de emigrantes na Arxentina dos seus dous concellos. Con tal motivo publicaron un manifesto, asinado por un total de 122 emigrantes, convocando para o 26 de agosto de 1922 nos salóns da sociedade “El Hogar Gallego” a todos “los oriundos de los Ayuntamientos de Mugía y Cée, que hasta ahora hemos permanecido en el marasmo y en la inactividad casi total, den muestras de su potencialidad agrupándose y aunando sus esfuerzos, contribuyendo cada uno con su aporte, para que unificado el de todos, pueda así llegarse a la consecución de las mejoras de todo orden, especialmente agrarias y culturales, de las que tan necesitados se encuentran nuestros ayuntamientos” (Correo de Galicia, 20·8·1922). A convocatoria foi un éxito, pois asistiron máis de 200 veciños, moitos deles de concellos limítrofes dos dous mencionados. Xa que logo, o muxián Leopoldo Balboa suxeriu que se podía ampliar a sociedade a todo o partido xudicial. Con todo, esa noite constituíuse a “Sociedad Agraria y Cultural de los Ayuntamientos de Mugía y Cee”, creándose unha comisión provisoria dirixida por José Quintáns Pazos para redactar os estatutos, pero:

Los componentes de la comisión provisoria nombrada en ese entonces, notaron que en aquella reunión se indicó la conveniencia de que esta sociedad abarcase a todos los ayuntamientos del partido de Corcubión; encontró además que en las listas de socios figura un buen número de cotizantes que no proceden de ninguno de los ayuntamientos citados, siendo, en cambio, de los de Dumbría, Finisterre, y otros; en los pocos días transcurridos desde la constitución de esta sociedad, a la vez que pudieron palpar, por decirlo así, los grandes entusiasmos que ha despertado la nueva sociedad entre nuestros coterráneos, comprobaron también que esa ansia de mejoramiento a que ella tiende, radica, y en grado muy apreciable, entre los naturales de otros ayuntamientos del mismo partido judicial. Hubo con tal motivo varias reuniones y se cambiaron ideas, resolviéndose en definitiva que la asamblea a que próximamente se convocará para la discusión y aprobación de los estatutos por que haya de regirse, diga en definitiva qué es lo que debe hacerse (Correo de Galicia, 19·11·1922).

Manuel Areas Blanco,
inspirador e presidente
da asociación corcubionesa

O 27 de xaneiro de 1923 celebrouse a asemblea para a aprobación dos estatutos e para considerar a ampliación da sociedade. Da realización dos estatutos encargouse finalmente unha subcomisión formada por Manuel Areas Blanco e Casto M. Insua, e van ser aprobados o 24 de marzo de 1923. En canto á ampliación había dous bandos claramente diferenciados: un contrario a ela, dirixido curiosamente polo muxián Balboa, e outro partidario dela, defendido polo fisterrán Insua. Logo de varias horas de discusión, a votación deparou unha gran maioría en favor da ampliación. Polo tanto quedaba constituída formalmente a “Sociedad Agraria y Cultural de los Hijos del Partido de Corcubión”.

Os perdedores non aceptaron a decisión da asemblea e formaron unha nova sociedade. Esta escisión, dirixida por Balboa e Creiro Pose, daría lugar á “Sociedad Cultural y Agraria del Distrito de Mugía”, fundada xa o 30 de xaneiro de 1923. A principal razón da súa negativa a formar parte dunha asociación de todo o partido xudicial estivo en que eles avogaban por unha especie de confederación de sociedades de cada un dos concellos, segundo se desprende do publicado en Correo de Galicia [18·2·1923]. As controversias entrambas asociacións tiveron momentos moi álxidos, con descualificacións polas dúas partes, sobre todo no referente á educación.

José Quintáns Pazos dirixiu
a sociedade embrionaria

Así e todo, a entidade corcubionesa non se resentiu e a finais de 1924 o número de socios era duns 600, sendo os de Vimianzo, cuns 130, e os de Muxía -a pesar dos socios escindidos- con 110, os concellos con maior número; e Camariñas, con 13, e Zas, con 14 os de menor. Para ser socio había que “ser persona de buena conducta, sin distinción de sexo ni edad, abonando la cuota mensual mínima de un peso”, segundo o artigo 9º dos seus estatutos. A pesar de que non había distinción de sexo, deses 600 socios, só seis eran mulleres, aínda que co tempo iría medrando a presenza feminina. Onde non van ter presenza é nos cadros directivos, pois ata a década de 1990 non figurará ningunha muller con cargo na xunta.

Nos estatutos (art. 5º e 6º) sinálase que a xunta directiva debe estar formada por un presidente, un vicepresidente, un secretario, un prosecretario, un tesoureiro, un protesoureiro, un contador, un subcontador e oito vogais titulares –un por cada concello- e outros oito suplentes. O traballo da directiva estará vixiado por unha “Comisión Revisora de Contas”. Para encargarse das actividades lúdicas crearase xa ben cedo unha “Comisión de Festas”. Dentro desta terían o seu sitio as socias, pois formaríase unha subcomisión de “señoritas” ou de “damas” na que se lles daba certo protagonismo, aínda que as máis das veces as súas integrantes eran as mulleres ou fillas dos propios directivos. Cos anos tamén haberá unha “Comisión de Cultura e Prensa” e unha “Comisión de Finanzas”.

Membros da primeira Xunta Directiva da SAyC Hijos
del Partido de Corcubión (1923) [Foto: Alborada]

A primeira xunta directiva da sociedade estaba composta polos seguintes membros: Casto María Insua (presidente); José Quintáns Pazos (vicepresidente); Manuel Areas Blanco (secretario); Plácido Villaronga (prosecretario); Vicente Graíño (contador); Pedro Martínez (subcontador); Lino Baliña (tesoureiro); José M. Castro (protesoureiro); José Santos Soto, Daniel Caamaño Moreira, Jesús Pose, José Franco, Manuel B. Fernández, Manuel Lema, José Figueiras e Manuel Fariña (vogais titulares); Benigno Vieytes, Manuel Blanco, Félix Martínez, José Moreira López, José Lago, Andrés Miñones Tajes, Alfredo Pereira e Andrés Canosa (vogais suplentes); Manuel Pose, Jaime Lires, Manuel Baliña, José González Pais e Manuel Alvarellos (comisión de apelacións e revisora de contas).